بسم الله الرحمن الرحیم
مطالبی کوتاه در باره قرض الحسنه و آثار آن از دیدگاه اسلام
« قرض » کلمه ای عربی است که معادل فارسی آن « وام » است.
قرض دو قِسم است:
1- قرض حسن و نیکو «قرض الحسنه»،
2- قرض غیر حسن و غیر نیکو «قرض السیّئه».
قرض حسن و نیکو همان قرض الحسنه است که در قرآن از آن یاد شده است.
قرآن میفرماید: « مَنْ ذَا الَّذی یُقْرِضُ اللّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ کَریم »
شرائط قرض الحسنه:
1ـ به افرادی داده شود که سخت محتاجند.
3- با منّت و اذیت همراه نباشد.
قرآن میفرماید: قرض به خدا، سودش چندین برابر است «فَیُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعافًا کَثیرَة ».
با اینکه اضعاف خودش جمع است ولی باز هم با واژه «کثیرا» تاکید شده است.
انفاق کردن برکت می آورد
وقتی به بندگان خدا ترحم و توجه نمائیم، خداوند برکات زمین و آسمان را به روی ما می گشاید. پس تصور نکنید انفاق و قرض شما به خدا ، اموال شما را کم می کند ، بلکه توسعه و تضییق سرمایه ها، به دست خداوند متعال است ، اوست که می تواند با برکات زمین و آسمان به آن وسعت بخشد.
همان طور که بیان شد ، دین اسلام به مسأله ی قرض الحسنه بسیار توجه کرده و به آن بها داده است وبرای هریک از سطوح وشاخه هایش دستوراتی داده شده است .
قادر به قرض بودن و ندادن قرض!!!!! محروم حتی از بوی بهشت!
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلّم): مَنِ احْتَاجَ إِلَیْهِ أَخُوهُ الْمُسْلِمُ فِی قَرْضٍ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَیْهِ فَلَمْ یَفْعَلْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ رِیحَ الْجَنَّةِ؛ اگر برادر دینی ات به پول نیاز داشت و تو هم میتوانی به او پول بدهی و ندهی، خداوند بوی بهشت را بر شما حرام میكند.»
پلاکارد سر درٍ بهشت
قالَ الصّادِقُ علیه السلام: عَلی بابِ الْجَنَّهِ مَکْتُوبٌ: اَلْقَرْضُ بِثَمانِیَهَ عَشْرٍ وَالصَّدَقَهُ بِعَشْرَهٍ...
بر درب بهشت نوشته شده ، که پاداش صدقه ده و پاداش قرض هیجده برابر است، زیرا قرض همیشه در دست افراد نیازمند قرار می گیرد، ولی صدقه گاهی ممکن است در دست افراد غیر محتاج قرار گیرد. »
2- قرض غیر حسن و غیر نیکو «قرض السیّئه».
مسلمان باید تا جایی که می تواند قرض نگیرد
اگر دم در صندوقهای قرض الحسنه و بانكها بایستیم، و از افراد بپرسیم که: آقا شما وام برای چه کاری می خواهید ؟ یکی می گوید : میخواهم طبقهی دوم خانهام را بسازم(خوب نساز) ، می خواهم مدل ماشینم را عوض كنم (خوب نكن) و... بسیاری از قرضهایی كه می گیریم ، بیخودی است وبرای امر واجبی نیست .
همه چیز جز حق الناس بخشیدنی است !
حدیث داریم كسی كه قرض می گیرد: « كُلُّ ذَنْبٍ یُكَفِّرُهُ الْقَتْلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا الدَّیْنَ لَا كَفَّارَةَ لَهُ إِلَّا أَدَاؤُهُ أَوْ یَقْضِیَ صَاحِبُهُ أَوْ یَعْفُوَ الَّذِی لَهُ الْحَقُّ. اگر كسی در جبهه شهید شود، خدا همهی گناهانش را می بخشد، جز اینكه اگر بدهكار باشد و وام گرفته باشد ، در این صورت وام و بدهكاری مردم را باید بدهد ویا آن فردی که به او بدهکار است از او راضی شود.»
به عبارتی هر گناهی كه آدمی انجام دهد اما در جبهه شهید شود، خدا او را میبخشد، اما بدهی وحق الناس حسابشان جدا است و دراین مورد بخششی در کار نیست .
قَالَ عَلِیٌّ(ع) : « إِیَّاكُمْ وَ الدَّیْنَ فَإِنَّهُ هَمٌّ بِاللَّیْلِ وَ ذُلٌّ بِالنَّهَارِ. وام نگیرید . به درستی كه وام ، برای تو در شب همُّ و غم به همراه دارد و در روز خاری و ذلّت . »
قرض نکردن عمر را طولانی می کند!
امام صادق(ع) فرمود: « خَفِّفُوا الدَّیْنَ فَإِنَّ فِی خِفَّةِ الدَّیْنِ زِیَادَةَ الْعُمُرِ. كم وام بگیرید. اگر بدهی شما كم باشد، عمر شما می شود.
اگر آدمی به کسی قرض نداشته باشد ، دیگر از نگرانی و غم و اندوه خبری نخواهد بود ، دیگر نگران این نیست که به فلانی بدهکار است و ... . با همان مال اندک راحت زندگی خواهد کرد .
در حدیث داریم كسی كه قرض می گیرد: كُلُّ ذَنْبٍ یُكَفِّرُهُ الْقَتْلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا الدَّیْنَ لَا كَفَّارَةَ لَهُ إِلَّا أَدَاؤُهُ أَوْ یَقْضِیَ صَاحِبُهُ أَوْ یَعْفُوَ الَّذِی لَهُ الْحَقُّ؛
اگر كسی در جبهه شهید شود، خدا همهی گناهانش را می بخشد، جز اینكه اگر بدهكار باشد و وام گرفته باشد، در این صورت وام و بدهكاری مردم را باید بدهد ویا آن فردی که به او بدهکار است از او راضی شود.
قرض دهنده پول
اگر از مال خودمان به کسی پولی قرض دادیم ، او زمین خورد و یا به فقر دچار شد و گفت که ندارم پول شما را پس دهم ، باید به آن مهلت دهید ، به طوری که قرآن می فرماید :« وَ إِنْ كانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلى مَیْسَرَةٍ وَ أَنْ تَصَدَّقُوا خَیْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ؛
اگر بدهكار عسرت دارد و در مضیقه و فشار است ، به او فرصت دهید وصبر كنید تا پول دار شود.
سخنی با قرض گیرندگان که بدهی خود را نمی دهند
اسماعيل بن كثير بن سام قال: قال ابوعبدالله (علیه السلام) السراق ثلاثة السُّرَّاقُ ثَلَاثَةٌ مَانِعُ الزَّكَاةِ وَ مُسْتَحِلُّ مُهُورِ النِّسَاءِ وَ كَذَلِكَ مَنِ اسْتَدَانَ دَیْناً وَ لَمْ یَنْوِ قَضَاءَهُ؛
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: سارقين سه دسته هستند:
دسته اول:« مَانِعُ الزَّكَاةِ » كسي كه زكات مالش را ندهد ولو مال خودش بوده اما سهم فقرا را بايد جدا كند حالا که جدا نكرده تصرف ميكند، سارق است پس عنوان سارق بر مانع الزکاة اطلاق شده است.
دسته دوم:« مُسْتَحِلُّ مُهُورِ النِّسَاءِ » مردي كه ازدواج ميكند و از ابتدا نيتش اين است كه مهريه را نپردازد مثل همينهايي كه اين سالها چند هزار سكه بهار آزادي يا چند كيلو طلا را به عنوان مهريه قرار ميدهند؛ پيداست که داماد نميتواند بدهد و شايد از اول هم قصد ندادن دارد در حاليکه وقتي مهر شد به مجرد خوانده شدن صيغه عقد، آن زن مالك مهريه است (اگر قبل از دخول طلاق انجام بشود مالك نصف است و اگر دخول شد تمام مهر را مالک است) بالاخره ملك اوست شخصي که از اول مهريه زن را بر خودش حلال ميداند سارق است.
دسته سوم:« وَ كَذَلِكَ مَنِ اسْتَدَانَ دَیْناً وَ لَمْ یَنْوِ قَضَاءَهُ » كسي كه وام ميگيرد و از ابتدا قصد دارد نپردازد جزء سراق است.
پیغمبر فرمود: « مَنْ یَمْطُلْ عَلَى ذِی حَقٍّ حَقَّهُ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَى أَدَاءِ حَقِّهِ فَعَلَیْهِ كُلَّ یَوْمٍخَطِیئَةُ عَشَّارٍ؛ كسی كه مال مردم را نگه دارد در حالیکه توانایی دادن آن را دارد و این کار را نمی کند ، برای او در هر روزی گناه دزد بیابانی را می نویسند.»
قدیم دزدهایی سر گردنه بودند که از مردم یک دهم آنچه را داشتند می گرفتند و بعد آنها را رها می کردند ، به این ها عشّار می گفتند .
به فکر احیاء و تقویت سنّت حسنه قرض الحسنه دادن باشیم
از وام و قرض الحسنه دادن غافل نشویم و به همین اندازه که برخی به فکر پس انداز کردن در بانکهای دولتی هستند تا سودی نصیبشان شود، مؤمنین باید برای قُرب به خداوند و دریافت خیر و برکت از خداوند و سعادت و رستگاری در قیامت بخشی از پول و اموال خود را در اختیار صندوقهای قرض الحسنه امین قرار دهند تا نیازهای مؤمنان مضطرّ را برطرف سازند که نیازمندان به سمت ربا و پول حرام نروند.
«یك برگ زرد در دریا كشتی صد مورچه میشود»
پولهای متفرّقه که در محلّی امین جمع شود پول زیادی می شود و نیازهای بسیاری از نیازمندان برطرف میشود.